شناخت‌ پژوه

شناخت‌پژوه مجموعه‌ای است که با هدف تمرکز بر شناخت ذهن، و ایجاد بستری مستحکم برای بهره برداری‌های فناورانه از این شناخت، اوایل سال ۱۳۹۶ توسط جمعی از دانش‌پژوهان دانشگاه صنعتی شریف بنیان نهاده شد. این مجموعه در طول یکسال از نظرگاه‌های گوناگون به مطالعه، بررسی، و آسیب‌شناسی بسیاری از حوزه‌های مرتبط با مطالعات ذهن و شناخت پرداخت، و مسیری پر فراز و نشیب از فعالیت‌های نظری و نیز فنی را در طیف گسترده‌ای از موضوعات مرتبط با ذهن و شناخت – از رابط‌های مغز و رایانه و تحریک عصبی تا هوش مصنوعی و محاسبات اجتماعی، و از فلسفه ذهن و روانشناسی تا نوروساینس و زبانشناسی – طی نمود و نهایتا با یک دیدگاه جامع به راه‌حلی برای پیگیری صحیح شناخت ذهن و توسعه‌ی فناوری‌های منتج از آن، رسیده است.
شرح و بسط آسیب شناسی‌های مذکور مستلزم بسترهای مناسب‌تری است اما مناسب است که در این مقام نیز برای دادن تبیینی روشن‌تر از خط مشی‌های این مجموعه، مروری بر مهم‌ترین آن‌ها داشته باشیم:
مهمترین تهدیدی که یک مجموعه متمرکز بر شناخت ذهن را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد قشری نگری یا هر گونه فاصله گرفتنی از رویکرد عمیقا میان‌رشته‌ای است. باید دانست که دانش ذهن یک دانش به شدت همگرا و قالب‌گریز بوده و محدود دانستن مسیر شناخت ذهن به یک یا دو یا ده رشته‌ی جاافتاده‌، به هیچ عنوان سودبخش نبوده و تنها مسیر شناخت ذهن را منحرف و مسدود می‌کند؛ و این امر در حوزه توسعه تکنولوژی‌های معطوف یا مرتبط با ذهن نیز صادق است. تهدید بسیار اساسی دیگر غفلت از هر یک از دو نظرگاه اول‌شخص (درون‌نگرانه یا Introspective) و یا سوم‌شخص (Scientific) در شناخت و مطالعه‌ی ذهن می‌باشد. این آفتی است که دامن‌گیر اکثر غریب به اتفاق فعالان این حوزه چه در داخل و و چه در خارج از کشور شده است. دیگر تهدید اساسی، غفلت از نقش عامل پیاده‌سازی در ارزیابی، تعمیق، و توسعه‌ی فهم است. بدون توجه به هوش مصنوعی و پیاده‌سازی ایده‌های حاصل از شناخت ذهن در بستر آن، فهم عمیق و همه‌جانبه‌ای از ذهن شکل نخواهد گرفت؛ و نیز بالعکس: هوش مصنوعی نیز بدون توجه به الگوگیری از ذهن، پیشرفت اساسی و جهش قابل توجهی نخواهد داشت. و نهایتا آخرین تهدید غفلت از این تجربه‌ی ملی و جهانی است که بدون داشتن یک محور ملموس و یک مسیر رشد و توسعه‌ی مشخص، نهادی شکل نخواهد گرفت. در همین راستا برای داشتن یک نهاد همه‌جانبه و اثرگذار در علوم و فناوری‌های ذهن و شناخت، باید یک پروژه‌ی کشنده، یک هدف بارور کننده، و یک مسیر نسبتا روشن و قابل ارزیابی برای رسیدن به آن هدف داشت.
شناخت‌پژوه با درکی عمیق از این تهدیدها مسیر خود را طراحی و پی گرفته است. ما به این نتیجه‌ی اساسی رسیده‌ایم که بهترین معماری برای داشتن نهادی واقعا مولد در حوزه علوم و فنون ذهن، معماری‌ایست که ترکیبی میان‌رشته‌ای و چند منظره از علوم و فناوری‌های شناختی، مطالعات ذهن، و هوش مصنوعی باشد. در راستای تحقق بخشیدن به چنین بنایی، با لحاظ کردن تمام تهدیدهای پیش گفته، شناخت‌پژوه برنامه‌ای چندوجهی را برای توسعه هوش عمومی مصنوعی (AGI) طراحی نموده است. طراحی این برنامه به گونه‌ای بوده که شناخت‌پژوه با پیگیری آن، ضمن اینکه در سطح استانداردهای جهانی به سمت دستیابی به تکنولوژی راهبردی AGI پیشروی خواهد نمود، به یک نهاد موثر و مولد در حوزه ذهن، شناخت، هوش مصنوعی و فناوری‌های مرتبط با آن‌ها نیز تکامل خواهد یافت. چنین نهادی با در نظر داشتن مباحثی که از نظر گذشت، پیشرو تحولات اساسی آینده در ابعاد مختلف خواهد بود.
تیم شناخت پژوه در حال حاضر متشکل از حدود بیست تن از دانش‌پژوهان دانشگاه شریف می‌باشد و از ابتدای تابستان ۱۳۹۷ برنامه خود را برای نیل به هوش عمومی مصنوعی آغاز نموده است.